Кросскультурная коммуникация и трудности перевода: корпусное исследование
- Авторы: Кононенко И.В.1
-
Учреждения:
- Варшавский университет
- Выпуск: Том 24, № 4 (2020)
- Страницы: 926-944
- Раздел: Статьи
- URL: https://bakhtiniada.ru/2687-0088/article/view/315079
- DOI: https://doi.org/10.22363/2687-0088-2020-24-4-926-944
- ID: 315079
Цитировать
Полный текст
Аннотация
Статья посвящена вопросам кросскультурной коммуникации и ее реализации в переводах произведений русской художественной литературы на польский язык. Актуальным представляется как исследование специфики, проявляемой в картинах мира носителей разных языков, так и анализ отражения национального мировосприятия при переводе. Целью статьи является изучение особенностей межкультурного диалога, отображенного в параллельных художественных текстах. Материалом исследования послужил русско-польский корпус. Исследование показало, что национально ориентированная специфика может проявлять себя на разных уровнях языковой системы - в лексике, фразеологии, словообразовании, морфологии, синтаксисе. Перевод предложений, включающих репрезентативные для русской языковой картины мира единицы, демонстрирует как кросскультурные удачи, так и неудачи, заключающиеся в опущении при переводе знаковых для русской культуры элементов, неадекватной их передаче, замене на единицы, типичные для польского мировосприятия. Существующие печатные и электронные словари, а также онлайн-переводчики не в полной мере отвечают современным требованиям, в том числе связанным с передачей средствами польского языка русских культурно-языковых явлений. Практика перевода литературных произведений с русского языка на польский демонстрирует необходимость дальнейшего изучения картин мира обоих народов.
Ключевые слова
Об авторах
Ирина Витальевна Кононенко
Варшавский университет
Автор, ответственный за переписку.
Email: ikononenko@uw.edu.pl
доктор филологических наук, заведующая лабораторией контрастивного языкознания факультета прикладной лингвистики Варшавского университета. Автор более 100 научных и научно-методических работ - монографий, учебных пособий, двуязычных словарей разного типа и др. Сфера научных интересов - сопоставительная лексикология, фразеология, словообразование и грамматика славянских языков, этнолингвистика, теория и практика перевода, лексикография.
Krakowskie Przedmieście 26/28, Варшава, 00-927, ПольшаСписок литературы
- Бацевич Ф.С., Богданович Г.Ю. Українсько-російський словник термінів міжкультурної комунікації. Сімферополь: Феникс, 2011. [Bacevych, Floriy S. & Galyna J. Bogdanoych. 2011. Ukrayinsko-rosyyskyy slovnyk terminiv mizhkulturnoyy komunikacii (Ukrainian-Russian dictionary of terms of intercultural communication). Simferepol: Feniks].
- Бурас М.М., Кронгауз М.А. Обращения в русском семейном этикете: семантика и прагматика. Вопросы языкознания. 2013. № 2. С. 122-123. [Buras, Mariya M. & Maksim A. Krongauz. 2013. Obrashcheniya v russkom semejnom etikete: semantyka i pragmatyka (Expressions in Russian family etiquette: semantics and pragmatics. Questions of linguistics). Voprosy yazykoznaniya № 2. 122-123].
- Гарбовский Н.К. Теория перевода. М.: МГУ, 2004. [Garbovskiy, Nikolay K. 2004. Teorija perevoda (The theory of translation). Moscow: MGU].
- Грушевицкая Т.Г., Попков В.Д., Садохин А.П. Основы межкультурной коммуникации. М.: ЮНИТИ-ДАНА, 2010. [Grushevitskaya, Tatyana G., Vladimir D. Popkov & Aleksandr P. Sadokhin. 2010. Osnovy mezhkulturnoy kommunikatsii (The essentials of intercultural communication.). Moscow: YNITI-DANA].
- Гумбольдт В. фон. Язык и философия культуры. М.: Прогресс, 1985. [Humboldt, Wilhelm, von. 1985. Jazyk i filosofiya kultury (Language and philosophy of the culture). Moscow: Progress].
- Емельянова Я.Б. Лингвострановедческая компетенция переводчика: теория и практика. Нижний Новгород: ООО «Стимул-СТ», 2010. [Emelyanova, Yana B. 2010. Lingvostranovedcheskaya kompetenciya perevodchika: teoriya i praktika (Linguistics competence of a translator: theory and practice). Nizhniy Novgorod: OOO „Stimul-ST”].
- Зализняк А.А., Левонтина И.Б., Шмелев А.Д. Ключевые идеи русской языковой картины мира. М.: Языки русской культуры, 2005. [Zaliznyak, Anna A., Irina B. Levontina & Aleksey D. Shmel’ov. 2005. Kluchevyje idei russkoy yazykovoy kartiny mira (Key ideas of the Russian language picture of the world). Moscow: Yazyki russkoy kultury].
- Кононенко І. Взаємовпливи в мовних картинах світу українців і поляків // Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze. 2006. T. 21-22. С. 151-165. [Kononenko, Iryna. 2006. Wzaemovplyvy w movnych kartynakh svitu ukrayinciv i polakiv (Mutual influences in the language pictures of the world of Ukrainians and Poles) // Warszawskie Zeszyty Ukrainoznawcze 21-22. 151-165].
- Кононенко И. Система семейных ценностей в языковой картине мира славян // Konstrukcje i destrukcje tożsamości. T. IV. Wartości w świecie słowiańskim / pod red. E. Gołachowskiej, D. Pazio-Wlazłowskiej. Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 2015. С. 429-442. [Kononenko, Irina. 2015. Sistema semeynykh tsennostey v yazykovoy kartin’e mira slaw’an (The system of family values in the language picture of the world of the Slavs) // Konstrukcje i destrukcje tożsamości. T.IV. Wartości w świecie słowiańskim / pod red. E. Gołachowskiej, D. Pazio-Wlazłowskiej. Warszawa: Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, 429-442].
- Корнилов О.А. Языковые картины мира как производные национальных менталитетов. М.: ЧеРо. 2003. [Kornilov, Oleg A. 2003. Yazykovye kartiny mira kak proizvodnye natsionalnykh mentalitetov (Language pictures of the world as derivatives of national mentalities.). Moscow: CheRo].
- Куликова Л.В. Коммуникация. Стиль. Интеркультура: прагмалингвистические и культурно-антропологические подходы к межкультурному общению. Красноярск: СФУ, 2011 [Kulikova, Lydmila V. 2011. Kommunikaciya. Stil’. Interkultura: pragmalingvisicheskie i kulturno-antropologicheskie podkhody k mezhkulturnomu obshcheniu (Communication. Style. Interculture: Pragmalinguistic and cultural-anthropological approaches to intercultural communication). Krasnoyarsk: SFU].
- Левонтина И.Б. Милый, дорогой, любимый… // Зализняк А.А., Левонтина И.Б., Шмелев А.Д. Ключевые идеи русской языковой картины мира. М.: Языки русской культуры, 2005. С. 238-246. [Levontina, Irina B. Milyy, gorogoy, lubimyy… // Zaliznyak, Anna A., Irina B. Levontina & Aleksey D. Shmel’ov. 2005. Kluchevyje idei russkoy yazykovoy kartiny mira (Main ideas of the Russian language picture of the world). Moscow: Yazyki russkoy kultury. 238-246].
- Мельчук И.А. Курс общей морфологии. Т. 1. М. - Вена: Языки русской культуры, 1997. [Melchuk, Igor A. 1997. Kurs obshchey morfologii (Course of General morphology). Т. 1. Moscow-Vienna: Yazyki russkoy kultury].
- Недосека О.Н. Понятие «кросс-культурная коммуникация» в современном гуманитарном образовании // Вектор науки ТГУ. 2011, 4 (7). С. 201-203. [Nedoseka, Olga N. 2011. Ponyatie „kross-kulturnaya kommunikatsiya” v sovremennom obrazovanii (The concept of "cross-cultural communication" in modern Humanities education). Vektor nauki TGU 4 (7). 201-203].
- Оболенская Ю.Л. Художественный перевод и межкультурная коммуникация. М.: Высшая школа, 2016. [Obolenskaya, Yuliya L. 2016. Khudozhestvennyy perevod i mezhkulturnaya kommunikatsiya (Artistic translation and intercultural communication). Moscow: Vysshaya sokola].
- Персикова Т.Н. Межкультурная коммуникация и корпоративная культура. М.: Логос, 2007. [Persikova, Tamara N. 2007. Mezhkulturnaya kommunikatsiya i korporativnaya kultura (Cross-cultural communication and corporate culture). Moscow: Logos].
- Сдобников В.В. Переводоведение сегодня: вечные проблемы и новые вызовы // Russian Journal of Linguistics, 23 (2), 2019. 295-327. [Sdobnikov, Vadim V. 2019. Perevodovedenie segodnya: vechnye problemy i novye vyzovy (Translation studies today: eternal problems and new challenges). Russian Journal of Linguistics 23 (2). 295-327].
- Снитко Е.С., Кулинич И.А. Русский язык в этнолингвистическом освещении. Киев: Киевский университет, 2005. [Snitko, Elena S. & Irina A. Kulinich. 2005. Russkii yazyk w etnolingwisticheskom osweshchenii (Russian language in the ethnolinguistic lighting). Kiev: Kievskii universitet].
- Сорокин Ю.А., Марковина И.Ю. Опыт семантизации лингвистических и культурологических лакун: Методологические и методические аспекты // Лексические единицы и организация структуры литературного текста. Калинин 1983. С. 35-52. [Sorokin, Yurij A. & Irina J. Markovina. 1983. Opyt semantizacii lingvisticheskikh i kulturologicheskikh lakun. Metodologicheskie i metodicheskie aspekty (Experience semantics of the linguistic and cultural gaps: Methodological and methodical aspects)// Leksicheskie edinicy i organizaciya struktury literaturnogo teksta 35-52. Kalinin].
- Татарко А.Н., Лебедева Н.М. Методы этнической и кросскультурной психологии. М.: Издательский дом Высшей школы экономики, 2011. [Tatarko, Aleksandr N. & Nadezhda M. Lebedeva. 2011. Metody etnicheskoj i krosskulturnoj kommunikatsii (Methods of ethnic and cross-cultural communication). Moscow: Izdatelskiy dom Wysshej shkoly ekonomiki].
- Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. М.: Слово, 2000. [Ter-Minasowa, Svetlana G. 2000. Yazyk i mezhkulturnaya kommunikatsiya (Language and intercultural communication). Moscow: Slovo].
- Фрик Т.Б. Основы межкультурной коммуникации. Томск: Томский политехнический университет, 2013. [Frik, Tatyana B. 2013. Osnovy teorii mezhkulturnoy kommunikatsii (Basics of intercultural communication). Tomsk: Tomskij politekhnicheskiy universitet].
- Юрьева Т.В. Проблема кросс-культурных коммуникаций в аспекте практико-ориентированных педагогических технологий // Ярославский педагогический вестник. 2015. 5, С. 104-107. [Yureva, Tatiana V. 2015. Problema kross-kulturnykh kommunikatsiy v aspekte praktyko-orientirovannykh pedagogicheskikh tekhnologiy (The problem of cross-cultural communication in the aspect of practice-oriented pedagogical technologies). Yaroslavskiy pedagogicheskiy vestnik 5. 104-107].
- Bartmiński, Jerzy. 2012. Aspects of Conitive Ethnolinguistics. London: Equinox,
- Blum-Kulka, Shoshana, Juliane House & Kasper Gabriel (eds.). 1989. Cross-cultural pragmatics: Requests and apologies. Norwood NJ Albex.
- Chlebda, Wojciech (eds.). 2007. Frazeologia a językowe obrazy świata przełomu wieków. Opole: Uniwersytet Opolski.
- Gladkova, Anna & Larina Tatiana. 2018. Anna Wierzbicka, Language, Culture and Communication. Russian Journal of Linguistics 22 (4). 717-748. DOI: 22363/2312-9182-2018-22-4-717-748.
- Gudykunst, William B. (eds.). 2003. Cross-cultural and intercultural communication. Fullerton: California State University.
- Guirdham, Maureen. 1999. Communicating Across Cultures. London: MacmiPlan Press.
- Guławska-Gawkowska, Małgorzata & Gennadij Zeldowicz (eds.). 2013. Znaki czy nie znaki? Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
- Kusio, Urszula. 2011. Dialog w komunikacji międzykulturowej. Ideały a rzeczywistość. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu M. Curie-Skłodowskiej.
- Larina, Tatiana. 2015. Culture-Specific Communicative Styles as a Framework for Interpreting Linguistic and Cultural Idiosyncrases. International Review of Pragmatics 7 (5). Special Issue: Communicative Styles and Genres. 195-215.
- Larina, Tatiana V., Vladimir I. Ozymenko & Svetlana Kurteš. 2017. I-identy vs we-identy in language and discourse: Anglo-Slavonic perspectives. Lodz Papers in Pragmatics 13 (1). 195-215.
- Łaziński, Marek & Magdalena Kuratczyk. 2016. Korpus Polsko-Rosyjski Uniwersytetu Warszawskiego (Polskojęzyczne korpusy równoległe. Polish-language Parallel Corpora). In E. Gruszczyńska & A. Leńko-Szymańska (eds.). Warszawa: Sowa. 83-97.
- Magala, Sławomir. 2011. Kompetencje międzykulturowe. Warszawa: Oficyna a Wolters Kluwer business.
- Munday, Jeremy. 2008. Introducing Translation Studies. Theories and Applications. London, New York: Routledge.
- Pym, Anthony. 2008. Exploring Translation Theories. London, New York: Routledge.
- Rożko, Katarzyna & Paweł Pruszyński. 2012. “Siostro”, „pani magister”, a może „pani pielęgniarka’? Nie wiesz - po prostu spytaj, rynek zdrowia.pl [accessed 20 January, 2019].
- Szopski, Marek. 2005. Komunikowanie międzykulturowe. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne s.a.
- Szczi, https: pl.wikipedia.org [accessed 25.01.2019]
- Tannen, Deborah. 1990. You Just Don’t Understand. New Jork: Morrow.
- Urbanek, Dorota. 2004. Pęknięte lustro. Tendencje w teorii i praktyce przekładu na tle myśli humanistycznej. Warszawa: Trio.
- Wierzbicka, Anna. 2003. Cross-cultural Pragmatics: The Semantics of Human Interaction. Berlin: Mouton de Gruyter.
- Wierzbicka, Anna. 2006. English Meaning and Culture. Oxford: Oxford University Press.
- НКРЯ: Национальный корпус русского языка, www.ruskorpora.ru [дата обращения: 12.12.2018]. [Natsionalnyy korpus russkogo yazyka (National corpus of the Russian language), www.ruskorpora.ru] [accessed 12 December, 2018]
- РПОП: Русско-польский онлайн-переводчик, russian-polish.translate.ua/ru [дата обращения: 2.01.2019]. [Russko-polskiy onlayn-perevodchik (Russian-Polish online translator), russian-polish.translate.ua/ru] [accessed 2 January, 2019]
- NKJP: Narodowy korpus języka polskiego, nkjp.pl [accessed 14 October, 2018]
- PRRPKR: Polsko-rosyjski i rosyjsko-polski korpus równoległy, pol-ros.polon.uw.edu.pl [accessed 12 December, 2018]
- БПРС: Мирович А., Дулевич И., Грек-Пабис И., Марыняк И. Большой русско-польский словарь. Т. 1, 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2001. [Mirovich, Anantol, Irena Dulevich, Iryda Grek-Pabis, & Irena Marynyak. 2001. Bolshoy russko-polskyi slovar’ (The big Russian-Polish dictionary). Т. 1, 2. Warszawa: Wiedza Powszechna]
- Молотков А.И. Цеслиньска В. Учебный русско-польский фразеологический словарь. М.: АСТ, 2001. [Molotkov, Aleksandr I. & Wiesława Tselin’ska. 2001. Uchebnyy russko-polskiy frazeologicheskiy slovar’ (Educational Russian-Polish phraseological dictionary). Moscow: AST]
- НТССРЯЕ: Новый толково-словобразовательный словарь русского языка Т.Ф. Ефремовой. М.: Русский язык, 2002, https://slovar.cc/rus/efremova-slovo [дата обращения: 12.12.2018]. [Novyy tolkovo-slovoobrazovatelnyy slovar’ russkogo yazyka T.F. Efremovoy. 2002. Moscow: Russkiy yazyk, https://slovar.cc/rus/efremova-slovo] [accessed 12 December, 2018]
- ФСРЛЯ: Фразеологический словарь русского литературного языка / под ред. А.И. Федорова. М.: Астрель 2008, https://phraseology.academic.ru [дата обращения: 07.11.2018]. [Frazeologicheskiy slovar’ russkogo literatur nogo yazyka. 2008. (Phraseological dictionary of the Russian literary language)/ pod red. A.I. Fedorova. Moscow: Astrel, https://phraseology.academic.ru] [accessed 07 July, 2018]
- Antoniuk, Anna, Iryna Kononenko, Irena Mytnik, Wioletta Mela-Cullen, Julia Roguska, Anna Szafernakier-Świrko & Elżbieta Wasiak. 2019. Słownik tematyczny polsko-rosyjski / pod red. I. Kononenko. Warszawa: Sowa
- WSF: Wielki słownik frazeologiczny PWNzprzysłowiami / oprac. Kłosińska, Anna, Elżbieta Sobol & Anna Stankiewicz. Warszawa: PWN, 2007
Дополнительные файлы
